Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYU) Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Abdulaziz Kardaş, “1953 yılına kadar buradaki petrol kaynakları değerlendiriliyordu, sonra terk edildi. Şimdi yeni bir bakış açısıyla, yeni teknik yöntemlerle buradaki petrol yeniden değerlendirilebilir mi?” dedi.
YYU Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Abdulaziz Kardaş’ın 2017 yılından bu yana Osmanlı, Cumhuriyet ve Maden Tetkik Arama (MTA) Genel Müdürlüğü arşivlerini kullanarak yaptığı araştırmalar kitaplaştırıldı. Doç. Kardaş, geçmişe bakıldığında pek çok uygarlığın yer altı kaynaklarına ilgi duyduğunu belirterek, “Tarihin Osmanlı ve sonraki dönemlerinde Van ve çevresinde bu konuyla ilgili araştırmalar yaptık. Osmanlı arşivlerinde petrol ve linyit kömürü ve bu bölgede MTA.Baktığımız zaman 1876 yılında Van’ın Muradiye ilçesine bağlı Beşparmak, Kürzot, Amik ve Haraşık köylerinde, Van Kalesi yakınlarında petrol var. Osmanlı Devleti’nin Beşparmak köylerinde de petrol bulunurdu.Onu çıra ve aydınlatmada da kullanırlardı.
Daha sonraki dönemlerde özellikle II. Abdülhamid’in çalışmalarıyla buradaki petrolün çıkarılması için çaba sarf edildiğini ve petrol kaynaklarının tespit edildiğini anlatan Prof. Dr. Kürzot’ta galeri usulü sistemle buradaki petrolü çıkarıyorlar. Van Gölü’nde faaliyet gösteren gemilerin mazot ihtiyacının bir kısmını da karşılıyorlar.” TARİHİ KAYITLARDA VAN’DA 4 BÖLGEDE PETROL VAR Bu bölgedeki madenlerin işletilmesi için İran’dan Erciş’e dekovil (dar hatlı demiryolu) yapıldığını, yapıldığını kaydeden Doç. Azerbaycan ve Güney Kafkasya’daki petrol sahaları konusunda uzman olduğunu ifade ederek, “Ruslar da bu uzmanın raporları doğrultusunda yeni kazılar yapıyor. 1918 yılında kuyu sayısını ve petrol boyutunu da büyüterek burayı buraya getirirler. O dönemde buradan çıkarılan petrolün imtiyazı devlet tarafından 1931 yılına kadar Fransız Emil Mayen’e verilir. Sonra güvenlik olayları oluyor ve Mayen burada petrol işletmiyor. Baktığımız zaman buradan 1953 yılına kadar petrol çıkarılıyor. Daha sonra 110-130 metre derinliğe gelinerek buradaki çalışmalara son verildi. Ayrıca buradaki petrol miktarının az olduğunu, kaya yapısının kırılgan olduğunu ve petrolün daha derine aktığını söylüyorlar.
Son yıllarda Karadeniz ve Akdeniz’de doğal gaz, Siirt ve Gabar Dağı’nda petrol arama çalışmaları yürüttüğünü hatırlatan Doç. Kardaş, “Özellikle Gabar’daki kuyular daha derin ve işletmeye daha uygun görünüyor. Acaba Van için de bir çalışma başlatılabilir mi? Bugün yeni teknik araç ve imkanlarla daha derine inmek mümkün. Çünkü bu daha önceki kayıtlarda var.Osmanlı bu bölgeyi işletmiştir.Ruslar bu bölgeyi işletmiştir.1915-1918 yılları arasında işgalleri sırasında buradaki petrol kaynaklarından yararlanmışlardır.Cumhuriyetin ilk yıllarında burada petrol kaynakları kullanılmıştır. 1953’te ama terk edildiler. Şimdi yeni bir bakış açısıyla, yeni teknik prosedürlerle, sanki yeniden burada petrol çalıştırmak mümkünmüş gibi? Ayrıca Şahmanis’in “2000’li yıllara kadar kömür çıkarılıyordu. Sanki detaylı bir arama ile bu kömür daha geniş alanlarda aranabilir. Bizim amacımız bu, yani buradaki kaynaklar Osmanlı döneminde, Cumhuriyet döneminde ve hatta Demokrat Parti döneminde kullanıldı. Yine Van için yeni teknik araçlarla “çağrı yapılabilir” diye konuştu.
